نقش ایران در سند چشم‌انداز روابط ترکیه و عراق

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ وقتی این گزارش را می خوانید، در کنار رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در سفر عراق هستم. عراق را دو بار دیده ام، همان گونه که بغداد را قبل از قرار گرفتن در معرض اشغال آمریکا و همچنین بعد از اشغال می شناسم. همچنین قبل و بعد از دوران صدام از عراق دیدن کردم.

زمانی که صدام در اوج قدرت بود، در اجلاس سران کشورهای عربی در بغداد حضور یافتم و بغدادی که آرزویش را داشتم، آن زمان در وضعیت عالی خود بود؛ ولی وقتی بعد از اشغال آمریکا به آنجا رفتم، درد جنگ را احساس کردم. 

دو طرف نه تنها در زمینه مبارزه با تروریسم گفت و گو کردند، بلکه به دنبال چشم انداز منطقه ای مبتنی بر توسعه مشترک هستند. بنابراین، هیئت همراه اردوغان تنها متشکل از مسئولان امنیتی و دیپلماسی نیست

وقتی «منطقه سبز» بغداد را ترک کردم و محله های شیعه نشین و سنی نشین را با حصار سیم خاردار احاطه کرده بودند، نتوانستم جلوی اشک هایم را بگیرم؛ خیابان ها پر بود از تجهیزات نظامی. بغداد اکنون بسان آهویی مجروح و بیهوش در خیابان ها می ماند. بغداد روزی بهترین شهر بود، ولی اوضاع این شهر به من معنای اشغالگری آمریکا و جنگ داخلی را فهماند.

مدل توسعه منطقه ای

روابط ترکیه و عراق در جهت مثبتی رو به توسعه و در مسیر تبدیل شدن به الگوی منطقه ای است، تا جایی که هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه روابط دو کشور را چشم انداز توسعه منطقه ای توصیف می کند.

دو طرف نه تنها در زمینه مبارزه با تروریسم گفت و گو کردند، بلکه به دنبال چشم انداز منطقه ای مبتنی بر توسعه مشترک هستند. بنابراین، هیئت همراه اردوغان تنها متشکل از مسئولان امنیتی و دیپلماسی نیست. 

کمیته های مشترکی میان ترکیه و عراق در زمینه های تجارت، کشاورزی، انرژی، آب، بهداشت و حمل و نقل ایجاد و به وسیله وزیران هر دو طرف هدایت خواهند شد. هدف دستیابی به رفاه و توسعه مشترک در منطقه ای است که از تروریسم و ​​جنگ های داخلی رنج می برد. اگر سند چشم انداز میان ترکیه و عراق موفقیت آمیز باشد، گام بعدی گنجاندن ایران در آن خواهد بود و معتقدم همکاری ایران موفقیت سند چشم انداز را تضمین می کند.

مسیر توسعه

پروژه «جاده توسعه» یکی از مهم ترین محورهای رایزنی ترکیه و عراق است که از بندر بزرگ فاو در بصره آغاز می شود و از آنجا به اروپا می رسد. امارات متحده عربی علاقه زیادی به این پروژه نشان داده است و انتظار می رود با سفر اردوغان پیشرفت زیادی در این پروژه حاصل شود.

خط لوله نفت

خط لوله نفت کرکوک - جیهان میان عراق و ترکیه در حملات داعش به شدت آسیب دید و از آن زمان تاکنون به دلایل مختلف تعطیل شده است، اما وزارت نفت عراق آمادگی خود را برای فعال سازی مجدد خط لوله اعلام کرد. 

آبراه دجله و فرات

موضوع آب را که از زمان صدام در دستور کار بود، فراموش نکنیم. این موضوع به دلیل خطر گسترده خشکسالی بسیار مهم است و آب رودخانه‌های دجله و فرات یکی از برجسته‌ترین مواردی است که دو طرف در سفر اردوغان به رایزنی پرداختند و عراق نیز خواستار توافق بر سر آب بوده بود.

قبل از عملیات عراق

«عملیات بزرگ عراق» برای هدف قرار دادن حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) یکی از مهمترین محورهای راهبردی است که در سفر اردوغان گفت وگو شد.

عراق زمانی که پ.ک.ک را سازمان ممنوعه اعلام کرد، گام مهمی در این زمینه برداشت، اما برای اینکه این سازمان تروریستی اعلام شود باید موافقت مجلس را به دست آورد و ترکیه منتظر این اقدام از طرف عراق است.

آب رودخانه‌های دجله و فرات یکی از برجسته‌ترین مواردی است که دو طرف در سفر اردوغان به رایزنی پرداختند

حزب کارگران کردستان خاک عراق را تهدید می کند. ابراهیم کالین، رئیس اطلاعات ترکیه در سفر خود به بغداد گفت: حزب کارگران کردستان را قادر به فعالیت در داخل مرزهای کشورمان نکرده ایم، اما منطقه خاصی از خاک عراق را کنترل و این کشور را به همان اندازه تهدید می کنند، همانطور که ما را تهدید می کنند.

اردوغان نیز گفت: در شرف تکمیل حلقه ای هستیم که امنیت مرزهایمان را با عراق حفظ کند.

پس از سفر اردوغان به عراق عملیات زمینی همه جانبه علیه پ.ک.ک انجام خواهد شد. هدف از این عملیات ایجاد خط امن در عمق 30 تا 40 کیلومتری مرز ترکیه و عراق به طول 378 کیلومتر است. این عملیات پس از حمله به پایگاه های ترکیه در 22 تا 23 دسامبر 2023 و 24 ژانویه 2024 انجام می شود و ایجاد منطقه حائل اجتناب ناپذیر شده است.

مرکز عملیات مشترک  در عملیات آتی راهبرد متفاوتی نسبت به قبل دنبال خواهد شد. کنترل برخی مناطق به وسیله دولت مرکزی عراق و نیروهای حشدالشعبی خواهد بود و امنیت برخی نقاط به وسیله اربیل حفظ خواهد شد. بنابراین، برنامه ای برای ایجاد مرکز عملیات مشترک در سفر اردوغان وجود دارد.

با آغاز عملیات، مرزهای عراق و سوریه به طور همزمان کنترل خواهند شد. این موضوع باعث می شود عناصر پ.ک.ک نتوانند خاک سوریه یا عراق را کنترل کنند. قرار است دولت مرکزی بغداد و نیروهای حشدالشعبی با حمایت ترکیه این ماموریت را انجام دهند.

همچنین در سلیمانیه و سنجار علیه پ.ک.ک تدابیری اتخاذ خواهد شد. دولت مرکزی عراق و اربیل پشتیبانی اطلاعاتی انجام خواهند داد.